Wraz z intensywnością i długością trwania wysiłku temperatura ciała wzrasta. Powstałe ciepło musi być usunięte z organizmu, w przeciwnym razie koń po prostu się „zagotuje”. Ciało schładza się poprzez wydzielanie potu i mechanizm ten jest niezwykle ważny podczas wysiłku. Pot zawiera wodę i elektrolity. Kiedy organizm traci wodę i elektrolity, wiele jego funkcji fizjologicznych może ulec zaburzeniu. Aby zapewnić koniowi zdrowie podczas wysiłku, należy nauczyć się uzupełniać utraconą wodę i elektrolity. Uzupełnianie strat U koni poddawanych wysiłkom krótkotrwałym lub o niskim natężeniu, straty soli związane z poceniem się mogą być uzupełniane poprzez prawidłową dietę. Z drugiej strony konie trenujące kilka dni w tygodniu i poddawane intensywnemu, długiemu wysiłkowi podczas zawodów mogą cierpieć na chroniczny niedobór elektrolitów, ponieważ dieta jest niewystarczająca, aby uzupełnić straty. Konie poddane bardzo intensywnemu, przedłużającemu się wysiłkowi tracą elektrolity w bardzo szybkim tempie (10 – 15l potu/godzinę), co może prowadzić do zaburzeń mięśniowych oraz innych związanych z przegrzaniem organizmu. Jak pomóc koniowi Podstawową zasadą jest minimalizacja strat oraz szybkie ich uzupełnianie. Pamiętaj także, że zawsze możesz zwolnić! Szybkie tempo jest najlepszym sposobem na utratę dużej ilości elektrolitów i narażenie konia na stres cieplny. Na początku należy ustalić czy w diecie konia znajduje się wystarczająca ilość elektrolitów. Następnie musimy upewnić się czy koń był trenowany odpowiednio do rangi trudności zawodów oraz trasy. Sposoby na minimalizację lub eliminację ostrych/chronicznych strat elektrolitów i płynów: - W czasie treningu zapewnij koniowi dietę wysokiej jakości, dodatek elektrolitów (tylko jeśli intensywność treningu powoduje średnie/silne pocenie się) oraz dostęp do soli w postaci kostki. Aby zwiększyć pobieranie soli latem można podzielić kostkę na mniejsze kawałki i umieścić je w żłobie. Koń musi mieć stały dostęp do świeżej wody. - Na godzinę lub dwie przed zawodami (lub innym dłuższym dystansem) korzystne jest podanie dawki elektrolitów, aby utworzyć ich rezerwę w jelitach. Nie należy podawać elektrolitów koniowi, który jest już odwodniony! Ich wysoka koncentracja w jelitach spowoduje przejście wody z krwiobiegu do jelit, dodatkowo zwiększając odwodnienie organizmu. Należy podać wody przed lub po podaniu preparatu albo podać preparat rozpuszczony w wodzie (jeśli koń pije wodę z dodatkami). Korzystne jest również podanie namoczonego siana i/lub namoczonych wysłodków buraczanych na cztery – pięć godzin przed zawodami. Zwiększy to ilość wody w jelitach, dostępnej później dla konia. - Unikaj stosowania preparatów elektrolitowych, w których składzie jednym z głównych składników jest glukoza lub inne cukry. Wysoki poziom cukrów powoduje wzrost poziomu glukozy we krwi, co z kolei wpływa na uwolnienie insuliny. Insulina obniża poziom glukozy we krwi, co może doprowadzić do hipoglikemii u konia, który jest przecież w trakcie wysiłku i potrzebuje energii. Ważne jest natomiast utrzymanie pewnego niskiego poziomu glukozy w jelitach, ponieważ pomaga on we wchłanianiu sodu i wody. Lepszą metodą jest częste podawanie małych ilości glukozy, niż jednorazowe podanie dużej dawki. Unikniemy wtedy nagłych wahań poziomu glukozy we krwi. Niewskazane są także dodatki wysoko tłuszczowe, ponieważ ograniczają wchłanianie z jelit elektrolitów. Są one korzystne w czasie treningu jako część diety, ale powinny być stosowane oszczędnie w czasie okresu odpoczynku konia. - Podawaj płyny i elektrolity już w początkowym etapie rajdu lub kiedy spodziewasz się, że koń będzie tego potrzebował. Możesz w ten sposób podnieść poziom sodu, co spowoduje, że koń wcześniej poczuje pragnienie i będzie chętniej pił. Jeśli jest gorąco, nie czekaj z podaniem elektrolitów do momentu, aż u konia pojawią się pierwsze oznaki odwodnienia. Wtedy jest dostępna mniejsza objętość krwi i normalna funkcja jelit może już być zaburzona, a tym samym wchłanianie elektrolitów jest upośledzone. Jak wspomniano wcześniej, podanie dawki elektrolitów bez odpowiedniej ilości wody powoduje przemieszczenie płynów z krwiobiegu do jelit, co prowadzi do jeszcze silniejszego odwodnienia organizmu. - Dla koni rajdowych niekorzystne są preparaty z zawartością dwuwęglanu. Generalnie, pocenie się wywołuje u konia alkalozę, którą dwuwęglan dodatkowo pogłębia. - Nie przestawaj podawać elektrolitów po zakończeniu zawodów. Koń poci się jeszcze przez jakiś czas po ukończeniu dystansu, aby obniżyć temperaturę ciała. Jeśli pije tylko wodę, prowadzi to do „rozcieńczenia” krwi a tym samym składników osocza. Ponadto karmienie już odwodnionego konia (niski poziom potasu) dużą ilością siana może dodatkowo pogłębić stan odwodnienia. Trawienie siana wymaga dużo wody dostępnej dla enzymów, a więc woda i potas zostają przemieszczone do jelit oczywiście pogarszając stan konia. Najlepszym rozwiązaniem jest podanie koniowi do picia wody z elektrolitami i dopiero po uzupełnieniu płynów podanie paszy i siana. - Pomóż koniowi w schłodzeniu organizmu. Przepływ krwi zostaje zwiększony w skórze i mięśniach kosztem jelit, co pomaga w usuwaniu ciepła z organizmu. Kontroluj parametry fizjologiczne, a szczególnie temperaturę. Dopiero po schłodzeniu organizmu normuje się przepływ krwi przez układ pokarmowy. Pobrane i wchłonięte elektrolity pomagają w odzyskaniu prawidłowej objętości płynów przestrzeni komórkowej oraz krwi, co z kolei ułatwia chłodzenie oraz oszczędza pracę serca utrzymując dużą objętość krwi. - Naucz się sprawdzać stan odwodnienia konia (fałd skóry, czas kapilarny, czas wypełnienia żyły jarzmowej) oraz interpretować wygląd błon śluzowych i perystaltykę jelit. Pozwoli to określić czy konieczne jest dalsze podawanie płynów i elektrolitów. Jeśli parametry nie polepszają się po około pół godziny od ostatniego podania elektrolitów, konieczna jest następna dawka (pod warunkiem, że koń cały czas pije wodę). W przypadku gdy koń nie chce pić należy zasięgnąć porady lekarza weterynarii, który ustali małą dawkę elektrolitów podawaną często, aby zachęcić konia do picia. - Do pobrania płynu można zachęcić konia sporządzając mash z dużą ilością wody, kawałkami jabłek i marchewki. Można eksperymentować z różnymi smakami tj. jabłkowy czy pomarańczowy, aby ustalić co lubi koń. - Małe często podawane dawki elektrolitów są lepsze niż jedna lub dwie większe dawki. Jeśli nie chcesz podawać preparatu wprost do jamy ustnej, możesz dodać go do mashu. Zawsze upewnij się, że koń pobrał odpowiednią ilość wody. - Kiedy koń nie chce pić wody, możesz zachęcić go podając na język łyżeczkę soli. Katarzyna Żukiewicz Według artykułu napisanego przez Gayle Ecker Equine Research Centre Guelph, Ontario, Canada